Khủng hoảng năng lượng ở Châu Âu sắp lan ra toàn thế giới

Mùa đông năm nay, thế giới sẽ chiến đấu để giành lấy một thứ vô hình, nhưng hiếm khi quan trọng đến mức này - và có nguồn cung ngày càng khan hiếm đến đáng báo động.

Các quốc gia đang phụ thuộc nhiều hơn bao giờ hết vào khí đốt tự nhiên để sưởi ấm nhà cửa và cung cấp năng lượng cho các ngành công nghiệp trong bối cảnh đang nỗ lực loại bỏ than đá và tăng cường sử dụng các nguồn năng lượng sạch. Nhưng không có đủ khí đốt để cung cấp cho quá trình phục hồi sau đại dịch và bổ sung các nguồn dự trữ đã cạn kiệt trước những tháng lạnh giá.

Các quốc gia đang cố gắng trả giá cao hơn để có nguồn cung trong lúc các nhà xuất khẩu như Nga chuyển sang giữ lại nhiều khí đốt tự nhiên hơn. Quá trình này sẽ trở nên tồi tệ hơn rất nhiều một khi nhiệt độ hạ thấp.

Cuộc khủng hoảng ở châu Âu gây khó khăn cho phần còn lại của cả hành tinh, vì sự thiếu hụt năng lượng của lục địa này khiến các chính phủ cảnh báo về tình trạng mất điện và các nhà máy buộc phải đóng cửa.

Hàng tồn kho tại các cơ sở kho lưu trữ ở châu Âu đang ở mức thấp nhất trong lịch sử đối với thời điểm này trong năm. Dòng chảy nhiên liệu qua đường ống từ Nga và Na Uy đã bị hạn chế. Điều đó thật đáng lo ngại vì thời tiết yên ả hơn đã làm giảm sản lượng từ các tuabin gió, trong khi các nhà máy hạt nhân già cỗi của châu Âu đang dần bị loại bỏ hoặc dễ bị ngừng hoạt động hơn — khiến khí đốt càng trở nên cần thiết. Không có gì đáng ngạc nhiên khi giá khí đốt của châu Âu đã tăng gần 500% trong năm qua và đang giao dịch gần mức kỷ lục.

Mức tăng đột biến đã buộc một số nhà sản xuất phân bón ở châu Âu phải giảm sản lượng, với nhiều công ty khác dự kiến sẽ theo sau, đe dọa tăng chi phí cho nông dân và có khả năng càng làm tăng lạm phát lương thực toàn cầu. Ở Anh, giá năng lượng cao đã buộc một số nhà cung cấp phải ngừng kinh doanh.

Ngay cả một mùa đông lạnh bình thường ở Bắc bán cầu cũng được dự đoán là sẽ đẩy giá khí đốt tự nhiên lên cao hơn nữa ở nhiều nơi trên thế giới. Ở Trung Quốc, những người sử dụng công nghiệp (industrial users) bao gồm các nhà sản xuất gốm sứ, thủy tinh và xi măng có thể phản ứng bằng cách tăng giá; các hộ gia đình ở Brazil sẽ phải đối mặt với hóa đơn tiền điện đắt đỏ. Các nền kinh tế không đủ khả năng cung cấp nhiên liệu — chẳng hạn như Pakistan hoặc Bangladesh — có thể đơn giản là phải ngừng hoạt động.

Các nhà hoạch định chính sách và ngành tiện ích đang cầu mong nhiệt độ trung bình vì đã quá muộn để tăng nguồn cung. Viễn cảnh chi phí năng lượng tăng nhanh, cùng với chuỗi cung ứng bị siết chặt và giá thực phẩm ở mức cao nhất trong thập kỷ, có thể khiến nhiều ngân hàng trung ương đặt câu hỏi liệu lạm phát gia tăng có nhất thời như họ đã mong đợi hay không. Các nhà giao dịch sẽ cẩn thận phân tích mọi dự báo thời tiết được công bố từ nay đến tháng 12.

“Nếu mùa đông thực sự lạnh, mối quan tâm của tôi là chúng ta sẽ không có đủ khí đốt để sưởi ấm ở một số khu vực tại châu Âu,” Amos Hochstein, cố vấn cấp cao về an ninh năng lượng của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, đã chia sẻ với Bloomberg Television vào ngày 20 tháng 9. Đối với một số quốc gia “vấn đề sẽ không chỉ là giá trị suy thoái, mà nó sẽ thực sự ảnh hưởng đến khả năng cung cấp khí đốt để sưởi ấm. Nó chạm đến cuộc sống của tất cả mọi người.”

Ở châu Á, các nhà nhập khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) đang phải trả mức giá kỷ lục cho thời điểm này trong năm để đảm bảo nguồn cung, một số bắt đầu giành mua cả các nhiên liệu ô nhiễm hơn như than và dầu đốt, phòng trường hợp họ không có đủ. Điều này có thể làm suy yếu nỗ lực của các chính phủ để đạt đến các mục tiêu xanh đầy tham vọng: Khí đốt thải ra một nửa lượng CO2 so với than khi bị đốt cháy.

Theo dữ liệu hải quan, Trung Quốc, nhà mua khí đốt tự nhiên lớn nhất thế giới, đã không lấp đầy các kho dự trữ đủ nhanh, mặc dù đã nhập khẩu gần như gấp đôi so với năm ngoái. Một số tỉnh của Trung Quốc đã phân phối điện cho các ngành công nghiệp để đáp ứng các mục tiêu của Chủ tịch Tập Cận Bình về hiệu quả năng lượng và giảm ô nhiễm. Một cuộc khủng hoảng điện có thể làm tình trạng ngừng hoạt động trầm trọng hơn nếu các nhà chức trách chuyển khí đốt sang chiếu sáng và sưởi ấm cho các hộ gia đình.

Nếu các nhà máy Trung Quốc phải đối mặt với tình trạng thiếu điện trên diện rộng, giá thép và nhôm toàn cầu sẽ tăng vọt. Tệ hơn nữa, đất nước này cũng đang phải vật lộn với tình trạng thiếu than.

Các dịch vụ tiện ích ở Nhật Bản và Hàn Quốc phần lớn được bảo vệ bởi các hợp đồng khí đốt tự nhiên hóa lỏng dài hạn được tính theo giá dầu mỏ. Tuy nhiên, vào ngày 23 tháng 9 Công ty Điện lực Hàn Quốc cho biết họ sẽ tăng giá điện lần đầu tiên sau gần 8 năm. Một đợt lạnh đột ngột có thể buộc nhiều công ty điện lực lao vào thị trường giao ngay để mua nguồn cung khí đốt khẩn cấp với giá cao kỷ lục. Đó chính là những gì đã xảy ra vào mùa đông năm ngoái.

Chi phí đảm bảo nguồn cung cấp LNG đã gây ra một cuộc tranh cãi chính trị ở Pakistan, với các chính trị gia đối lập yêu cầu một cuộc điều tra về việc mua của nhà nhập khẩu quốc doanh.

Tại Brazil, lưu lượng thấp nhất đến lưu vực sông Parana trong gần một thế kỷ đã làm giảm sản lượng thủy điện và buộc các công ty tiện ích phải phụ thuộc nhiều hơn vào khí đốt. Nước này đã thúc đẩy nhập khẩu khí đốt lên mức cao nhất mọi thời đại vào tháng 7, và hóa đơn điện đang tăng. Với lạm phát vốn đang tăng cao, điều đó có thể làm tổn hại cơ hội của Tổng thống Jair Bolsonaro trong cuộc bầu cử năm sau.

Sàn đấu đã được thiết lập cho một cuộc tranh giành toàn diện giữa châu Á, châu Âu, Trung Đông và Nam Mỹ để nhập các lô hàng LNG từ các nhà xuất khẩu như Qatar, Trinidad và Tobago, và Mỹ. “Chúng tôi nhận được nhu cầu rất lớn từ tất cả các khách hàng và thật không may, chúng tôi không thể phục vụ cho tất cả mọi người,” Saad Al-Kaabi, Bộ trưởng Năng lượng Qatar, cảnh báo tại một hội nghị ngành trong tháng này.

Các nhà xuất khẩu Mỹ đang sẵn sàng vận chuyển nhiều LNG hơn bao giờ hết khi các dự án mới đi vào hoạt động vào cuối năm nay. Nhưng càng nhiều khí đốt chuyển ra nước ngoài, lượng khí đốt trong nước sẽ càng ít hơn. Mặc dù giá khí đốt ở Mỹ thấp hơn đáng kể so với châu Âu và châu Á, nhưng chúng đang giao dịch gần mức cao nhất kể từ năm 2014. Lượng khí đốt tồn kho đang ở dưới mức trung bình theo mùa trong 5 năm, tuy nhiên các nhà máy khoan đá phiến của Mỹ không muốn tăng sản lượng do lo ngại rằng điều đó sẽ làm giảm khả năng sinh lời của họ và khiến các nhà đầu tư mất hứng thú.

Tổ chức IECA (Tạm dịch: Người tiêu dùng Năng lượng Công nghiệp Hoa Kỳ) đã yêu cầu Bộ Năng lượng giảm xuất khẩu của Hoa Kỳ cho đến khi mức dự trữ trở lại bình thường, một động thái có thể làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu hụt ở nước ngoài.

Người bình thường ít quan tâm đến giá thị trường của khí đốt tự nhiên. Nó không giống như dầu, ở chỗ một quyết định nhanh chóng từ OPEC sẽ gần như ngay lập tức ảnh hưởng đến số tiền họ phải trả tại cây xăng. Mùa đông này, thế giới có thể sẽ biết được nền kinh tế toàn cầu phụ thuộc vào khí đốt tự nhiên đến mức nào.